Востраў Выжжа: хованка палескага цмока, князя Вітаўта і палешукоў (фота).

Востраў Выжжа: хованка палескага цмока, князя Вітаўта і палешукоў. Зладзіў падарожжа на Чорнае возера да вострава Выжжа (ці Выжа, з націскам на а, як кажуць мясцовыя). Востраў гэты вядомы тым, что тут па легендах жыве цмок, які і выжаг полымем востраў (таму і Выжжа!), а яшчы тым, што на востраве хаваўся вялікі князь літоўскі Вітаўт ад крыжакой, які ўпотай напалі, каб забіць яго.



Востраў Выжжа: хованка палескага цмока, князя Вітаўта і палешукоў (фота).
Востраў Выжжа: хованка палескага цмока, князя Вітаўта і палешукоў (фота).


Гаці праз балоты



Каб рухацца па балотах, есць два варыянты: лодка і гаць. Гаць - гэта насьціл зь бярвеньня праз балота ці дарогаа праз забалочанае месца з насцілам з бярвенняў, галля. Калі схваць адну дошку, дык прайсці ужо немагчыма.

Есць цікавы выраз: "хоць гаць гаці" - значыць "шмат". Склаўся на аснове свабоднага словазлучэння гаць гаціць, дзе гаціць абазначае ‘рабіць гаць, пракладаць дарогу цераз балота ці гразкае месца’, а гаць - ‘насціл з бярвення, галля, ламачча; грэбля’. На такі насціл нярэдка ішло вялікае мноства рознага матэрыялу.











Старажытны палескі горад Здзітаў.




Здзітава і прылеглыя да яго азеры – гэта вельмі непрыступныя мячсціны. Нават у 1941-1944 гадах тут не было немцаў, бо невялікая група партызан кантралявала вузкія балотныя тропы, а іншага шляху пранікнуть амаль не было. Упершыню Здзітоў згадваецца аж у 1005 годзе як горад. У 1252 годзе – гэта вотчына Міндоўга, які упершыню прыгадваецца як уладар Наваградка, Ваўкавыска, Слоніма і Здзітава падчас сутыкнення з галіцка-валынскім князем Данілам Раманавічам. “Даніла ж з Васількам рушылі да Новагарадка. Даніла, параіўшыся з братам Васількам, паслаў яго на Ваўкавыск, сына свайго - на Слонім, а сам пайшоў да Здзітава, і, здабыўшы шмат гарадоў, яны вярнуліся дамоў”. Звярніце ўвагу, што Здзітаў галоўны!


Вітаўт, які хаваўся на востраве Выжжа.




У 1409 годзе крыжакі паспрабавалі забіць князя Вітаўта ўпотай. Для гэтага яны патаемна сабраўшы войска, выслалі яго ў Літву праз пушчу, расцягнуўшыся паміж Гроднам і Бельскам, а ў нядзелю красавіка, напаўшы на мястэчка Ваўкавыск, дзе народ быў сабраўся на набажэнства, усё абрабавалі і спалілі, люд жа абодвух палоў, складзены з літвінаў і русінаў, у няволю забралі і той жа самай дарогай, якой прыйшлі, хутка вярнуліся назад. 

Даведаўшыся пра тое, вялікі князь Аляксандр, які ў Слоніме за сем міль ад таго месца знаходзіўся, узр-шаны і раптоўнай трывогай агорнуты, сам, з адной толькі жонкай Ганнай, хаваўся ў цёмных і балоцістых лясах каля Здзітава. На шляху ж, якім войска крыжацкае ішло да Ваўкавыска і вярталася праз тую самую пустку, утварыўся вялікі гасцінец, і яго як сведчанне тых спраў па сённяшні дзень яшчэ паказваюць. Акурат з таго часу вайсковая старожа прызвычаілася паліць толькі дубовую кару, якая не дае дыму, каб распаленае вогнішча не выдавала месцазнаходжанне каравулаў" Можа востраў Выжжа і тады атрымаў сваю назву? Ад вогнішчаў каравулаў? Невядома.


Востраў Выжжа

Даволі вялікі і высокі пясчаны востраў. З лесам і нават хованкай для рыбакоў.



Сучасная хованка падобная на старую стогадовую))

Цыбуля для рыбацкай юшкі

Заплывайце на востраў з поўначы!

Цмок і востраў Выжжа.


Згодня з мясцовымі легендамі, Выжжа – гэта месца, дзе жыве цмок. Цмок, у адрозненне ад дракона, больш водная істота. Цмок “цмокча” воду, часам палешукі лічаць, што вяселка – гэта і есць цмок. "Цмок жыве і дзейнічае сам па сабе, яго не любяць іншыя нячысцікі з-за яго фанабэрыстасці. Дзякуючы прыроднай ляноце і нерухавасці таўсты цмок не заўсёды адгукаецца на заклік чалавека ці іншага нячысціка з просьбаю дапамагчы. Аднак калі ён падступіўся да ахвяры — абавязкова дамучыць яе, папярэдне ўзважыўшы, ці варта яна ўвагі і парушанага спакою; калі не вартая — цмок пагардліва адварочваецца, пакідаючы яе іншым нячысцікам.

Знешне цмок акуратнейшы за астатніх нячысцікаў, любіць купацца, ходзіць у лазню і штодня мыецца. Прадбачлівасць і асцярожнасць дазваляе цмоку жыць даўжэй за ўсіх нячысцікаў. Цмокі рэдка чапляюцца да простых вясковых людзей. На людзей сямейных цмокі не нападаюць."М.Я.Нікіфароўскі "Нячысцікі. Збор простанародных у Віцебскай Беларусі паданняў пра нячыстую


“Дракон” са старагрэцкай мовы азначае “ахоўнік”, “паляўнічы”. Дзеяслоў, які паходзіць ад слова “дракон”, азначае “дзерці”, “разьдзіраць на часткі”. А “цмок” супадае са значэньнем “смактаць” альбо “цмокаць”, інакш кажучы, “цалаваць”. Мне падаецца, беларускі цмок больш мякчэйшы, больш павольны. Такім яго падаюць і фальклярысты Нікіфароўскі і Федароўскі. Яны таксама дэманізавалі гэты вобраз. І ў іх цмок выглядае нячысьцікам, але ад іншых нячысьцікаў гэты цмок розьніцца нейкай лянотнасьцю, паважнасьцю. Ён не такі хіжы, як у іншых народаў. Ён пераборлівы: ён ня кожную ахвяру будзе атакаваць, але калі яе выбярэ, дык будзе дабіваць да канца. А калі ахвяра ня вартая яго, дык ён можа ад яе і адвярнуцца”.


У Палесьсі на балоце
Цмок хаваецца ў чароце.
Зьеў бярозку на сьняданак,
Струшчыў дуб, як абаранак.
Праляцеў над вёскай цмок –
Пахаваліся, хто змог!
Толькі Яська не спужаўся
Ды на цмоку пакатаўся!


Нашае падарожжа да Вострава Выжжа.







Комментарии

Архив

Показать больше

Ярлыки

болезни40 путешествия39 лептин38 нейробиология38 ресурсы здоровья38 телесность32 видео30 генетика30 экологичность30 стрессоустойчивость29 вес28 сон28 свет26 семья26 семинар здоровое питание23 цикл "день-ночь"23 история21 иммунитет20 измерение ресурсов здоровья18 советы18 тест18 неврология17 инсулин16 красота16 традиции16 воспитание15 диагностика14 завтрак14 инфекции14 медицина14 социальные связи13 водно-солевой баланс12 микрофлора12 наука12 осанка12 рецепт11 семинар ваш ресурс стрессоустойчивости11 температура11 циркадные ритмы11 привычки10 природа10 самоидентичность10 солнце10 юмор10 СМИ9 беременность9 минимализм9 практика9 mtor7 война7 здоровье7 старение7 эволюция7 будущее6 курс здоровая телесность6 продуктивность6 NO5 дизайн5 психология5 сознательность5 холод5 шум5 архив4 грелин4 движение4 депрессия4 дети4 дом4 искусство4 кофеин4 личное4 нейропластичность4 родословная4 секс4 тестостерон4 генеалогия3 гистамин3 еда3 заметки3 отзывы3 семинар осознанность3 смерть3 анализы2 витаминД2 гомоцистеин2 долголетие2 книга2 лайфхак2 мелатонин2 мотивация2 окситоцин2 серотонин2 спонтанность2 среда2 термогенез2 Белавешкін1 ПТСР1 беларусь1 богатство1 гормоны1 девайсы1 добавки1 железо1 консерватизм1 лекция1 метаболизм1 обогащеннаясреда1 ожирение1 окружение1 осанка.1 работа стоя1 ресурсы1 рефид1 сахар1 статус1 стоицизм1 триптофан1
Показать больше